ΧΩΡΙΑ ΤΗΣ π. ΕΠΑΡΧΙΑΣ ΑΓΙΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΡΕΘΥΜΝΟΥ

 

ΚΩΣΤΗ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ

http://ret-anadromes.blogspot.com

Θεωρώ γεγονός υψίστης σημασίας για τον τόπο την καταγραφή τής ιστορίας τού κάθε χωριού χωριστά. Κάθε τέτοια καταγραφή- ακόμα και τού μικρότερου οικιστικού χώρου- αποτελεί, οπωσδήποτε, γεγονός εξαιρετικής σημασίας, μεγίστη συνεισφορά και ουσιαστική συμβολή στην τοπική και, κατ’ επέκταση, και στη Γενική Ιστορία. Μακάρι να βρίσκονται οι κατάλληλοι κάθε φορά άνθρωποι, που θα σκύψουν με αγάπη πάνω από τα χωριά μας, μικρά και μεγάλα, για μια έστω και μικρή, αφετηριακή αποτύπωση τής ιστορίας και του πολιτισμού τους, αν δεν είναι δυνατή μια ουσιωδέστερη και επιστημονικά τεκμηριωμένη ιστορική και όχι μόνο προσέγγιση. Και κάτι τέτοιο, βέβαια, αποτελεί πράξη επίσημη και εξαιρετική που σε καμιά περίπτωση δε μπορεί να αποτιμηθεί με τους γνωστούς κανόνες τής λογοτεχνικής και ιστορικής κριτικής, γι’ αυτό και, συνήθως, πραγματώνεται και υλοποιείται από ανθρώπους που οι ίδιοι κατάγονται από τον συγκεκριμένο τόπο που καταγράφουν, ώστε, σε τελική ανάλυση, η εργασία τους αυτή να αποτελεί καρπό εύχυμο και αρωματικό αγάπης ερωτικής και βαθιάς νοσταλγίας των πρώτων παιδικών αναμνήσεων τού τόπου καταγωγής.

Μια τέτοια δουλειά που εμφανώς έγινε με πολύ κέφι και μεράκι και είναι απόρροια τής εθελοντικής συνεισφοράς πολλών ανθρώπων- και πιο συγκεκριμένα είκοσι έξι Αγιοβασιλειωτών- είναι η ογκώδης- από εξακόσιες οκτώ (608) σελίδες- συλλογική εργασία που γνώρισε πρόσφατα το φως τής δημοσιότητας με τον τίτλο: «Χωριά τής π. επαρχίας Αγίου Βασιλείου Ρεθύμνου». Όχι, λοιπόν, ένα χωριό, αλλά όλα τα χωριά μιας επαρχίας! Τέτοιο έργο που να καταγράφει διεξοδικά και με σχετική επάρκεια τριάντα οχτώ συνολικά χωριά και οικισμούς μιας ολόκληρης επαρχίας, αφιερώνοντας έκταση αρκετών σελίδων για το κάθε ένα και όχι «εγκυκλοπαιδικά» με πέντε- δέκα αράδες το κάθε χωριό, δεν έχει- απ’ όσο, τουλάχιστον, γνωρίζω- κυκλοφορήσει δεύτερο στην Κρήτη. Το εν λόγω βιβλίο αποτελεί καρπόν ώριμο και ουσιαστικό τού «Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου για την π. επαρχία Αγίου Βασιλείου Ρεθύμνου» (Πλακιάς 19- 23 Οκτωβρίου 2008), και υλοποιήθηκε ύστερα από πρόταση τού Προέδρου τής Οργανωτικής Επιτροπής κ. Θεοδώρου Πελαντάκη στους εκδότες τής εξάτομης σειράς των «Πρακτικών»^. την «Ένωση Συλλόγων Επαρχίας Αγίου Βασιλείου “Ο Πρέβελης”» και τον «Σύλλογο Επιστημόνων Δήμου Λάμπης» (Σ.Ε.ΔΗ.Λ.).

Η επαρχία Αγίου Βασιλείου Ρεθύμνου, αποτελείται από τριάντα οκτώ κατοικημένα χωριά. Τα τελευταία χρόνια (1997) κατόπιν πολιτικής βούλησης (νόμος Καποδίστρια) η τ. επαρχία καταμερίστηκε στους δήμους Λάμπης και Φοίνικα, ενώ σήμερα (από 1/1/2011), με νέο νόμο (νόμος Καλλικράτη), η επαρχία επανήλθε και πάλι στα αρχικά όριά της, αλλά ως Δήμος, πλέον, Αγίου Βασιλείου, Περιφερειακής ενότητας Ρεθύμνου.

Σε αυτά τα χωριά- και ειδικότερα στους Προέδρους των Τοπικών Συμβουλίων των χωριών των τότε δύο Δήμων- απευθύνθηκε η «Οργανωτική Επιτροπή τού Συνεδρίου» με επιστολή της, ζητώντας εθελοντές- μόνιμους ή καταγόμενους από το κάθε χωριό κατοίκους- που θα ανελάμβαναν να παρουσιάσουν το χωριό τους, σύμφωνα με ένα γενικό διάγραμμα που τους δινόταν, επίσης, μέσω της ίδιας επιστολής, ώστε να συγκεντρωθούν σε έναν τόμο συγκεκριμένα και ουσιαστικά στοιχεία για το κάθε χωριό, που, μαζί με τους λοιπούς τόμους των «Πρακτικών» τού Συνεδρίου- του «Τοπωνυμικού» τής επαρχίας Αγίου Βασιλείου και τού «Πρωτόκολλου τού νοτάριου Αντρέα Καλλέργη»- να αποτελούσαν ένα είδος εξάτομης Εγκυκλοπαίδειας, στην οποία θα συγκεντρωνόταν η όλη μέχρι σήμερα αποκτηθείσα γνώση για την επαρχία, σημείο, στο εξής, αναφοράς για τον ερευνητή τού μέλλοντος.

Ειδικότερα, στο εν λόγω έργο έχουμε μια θαυμάσια αναφορά στην Ιστορία, την Αρχαιολογία, τη Λαογραφία και τη διαχρονική των χωριών παρουσία μέσα στον χρόνο, με όλες τις ενδιαφέρουσες πληθυσμιακές και κτηματολογικές αναφορές που γίνονται σε αυτά από τους διάφορους απογραφείς των χωριών στα χρόνια τής Βενετοκρατίας και της Τουρκοκρατίας.

Μελετάται, επίσης, το περιβάλλον, οι άνθρωποι, και ο πολιτισμός των χωριών τής επαρχίας. Έτσι, πολλές σελίδες του βιβλίου μιλούν και αιχμαλωτίζουν φωτογραφικά ποικίλα πολιτισμικά στοιχεία, όπως την αρχιτεκτονική των χωριών, τους νερόμυλους, τους μύλους και τις φάμπρικες, έναν μεγαλειώδη πολιτισμό τού παρελθόντος, που χάθηκε ολοκληρωτικά παραδίνοντας τη σκυτάλη στη σύγχρονη τεχνολογία τής μηχανής.

Ακολουθούν κεφάλαια σχετικά με τη φύση, τα τοπωνύμια, τα φαράγγια, τη χλωρίδα και την πανίδα και την πρωτογενή παραγωγή των χωριών τής επαρχίας^. τα ρακοκάζανα, απ’ όπου ζεστή και μυρωδάτη έσταζε η πρωτόρακη με τη διαδικασία τής απόσταξης, τη κτηνοτροφία με τα αμάλαγα τυροκομικά προϊόντα, το κεφαλοτύρι και τους περίφημους χωριάτικους αθότυρους, την καλαθοπλεκτική (στο όμορφο Μιξόρρουμα), τις ρασοτριβές (στο δροσόλουστο Σπήλι), τον τουρισμό (στον Πλακιά και την Αγία Γαλήνη και τα λοιπά χωριά τής «Πίσω Γιαλιάς»).

Καταγράφονται, περαιτέρω, η θρησκευτική ζωή, οι εκκλησίες, τα δημοτικά τραγούδια, οι θρύλοι, οι παραδόσεις και οι σπουδαίες μορφές τού κάθε χωριού, οι μουσειακές συλλογές, τα σχολεία, τα μνημεία, οι κοινωνικοί δεσμοί κ.λπ. Σε πολλά, μάλιστα, χωριά οι οικογένειες φέρονται καταγραμμένες όλες μία προς μία και από πόρτα σε πόρτα! Πρόκειται για ένα βιβλίο που αποτελεί έναν ύμνο του τοπικού πολιτισμού συνοδευόμενο, ταυτόχρονα, με ένα πλούσιο φωτογραφικό υλικό, που αποτυπώνει κάθε εκφραστική λεπτομέρεια των περιγραφομένων χωριών- οικισμών. Ο ένθετος, τέλος, χάρτης, τρίπτυχος- που έγινε με επιμέλεια τού Θ. Πελαντάκη- περιέχει πολλαπλάσια στοιχεία, απ’ όσα οι συνήθεις χάρτες τού εμπορίου. Οι πίνακες που υπάρχουν στις τελευταίες σελίδες τού τόμου πληροφορούν τον αναγνώστη για τα χωριά που υπάρχουν σήμερα, με το υψόμετρό τους, με τη χιλιομετρική απόσταση από το Ρέθυμνο και τους κατοίκους που είχαν με την απογραφή τού 2001. Επίσης, για το σύνολο των χωριών, οικισμών, μοναστηριών και μετοχίων που δεν υπάρχουν σήμερα.

Πιστεύουμε ότι οι εκλεκτοί και δημιουργικά ανήσυχοι συγγραφείς τού εν λόγω τόμου και οι χρηματοδότες Σύλλογοι, επιτέλεσαν το καθήκον τους στο ακέραιο με την κατά το δυνατόν αρτία και άψογη από πλευράς αισθητικής και περιεχομένου εμφάνισή τού βιβλίου. Η αίσθηση τού χρέους απέναντι στους συγχωριανούς τους και τον τόπο τους είναι εκείνη που καθοδήγησε τις προσπάθειες τους και συνέβαλε στο ξεπέρασμα των οποιωνδήποτε δυσχερειών. Είναι, γι’ αυτό, άξιοι τού «δικαίου επαίνου» αλλά και της αγάπης όλων μας για τη μεγάλη αυτήν προσφορά τους στον τόπο που τους γέννησε και για πρώτη φορά αντίκρισαν το φως τής ζωής. Τέτοιες προσπάθειες μάς ενθαρρύνουν και μας κάνουν να πιστεύουμε ότι δε χάθηκαν ακόμα όλα κάτω από τον αδυσώπητο οδοστρωτήρα τού σύγχρονου τεχνοκρατούμενου πολιτισμού και την ισοπεδωτική λαίλαπα τής παγκοσμιοποίησης και του συγκρητισμού.

ΣΥΛΛΟΓΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

ΧΩΡΙΑ ΤΗΣ π. ΕΠΑΡΧΙΑΣ

ΑΓΙΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

ΡΕΘΥΜΝΟΥ

ΚΑΙ ΑΠΟ 1/1/2011 ΔΗΜΟΥ ΑΓΙΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ ΡΕΘΥΜΝΟΥ

Τόμ. Δ΄

(στη σειρά των Πρακτικών τού Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου για την π. Επαρχία Αγίου Βασιλείου)

[Έκδοση Γραφοτεχνικής Κρήτης ΑΕΕ, Ρέθυμνο 2011, σχ. 8^ο (24Χ17), σσ. 608]

Κεντρική Διάθεση: Βιβλιοπωλείο Δασκαλάκη.