Ο Μητροπολίτης Λάμπης & Σφακίων Ισίδωρος Ρουσοχατζάκης (1904-1968) Βίος και Δράση

Άρθρο δημοσιευμένο στην εφημερίδα <<ΡΕΘΕΜΝΟΣ 3-9-2011>> Λουλούδης Ηλίας

Σε αυτό το άρθρο θα επιχειρήσω να κάνω μια συνοπτική παρουσίαση της δράσης και της προσωπικότητας του μακαριστού Επισκόπου Λάμπης και Σφακίων κυρού Ισιδώρου Ρουσοχατζάκη. Πρόκειται για ένα άξιο Ιεράρχη του οποίου η ποιμαντορία ήταν μια συνεχής και αδιάκοπη δράση σε όλες τις πτυχές και της φάσεις του πνευματικού του ποιμνίου. Ήταν ένας άνθρωπος της δράσης, του αγώνα, των οραματισμών και ένας ακάματος κοινωνικός εργάτης. Πήρα αφορμή για να κάνω αυτή την παρουσίαση όταν εντόπισα στο Πνευματικό Κέντρο της Ενορίας του Μοχού Ηρακλείου ένα μοναδικό φωτογραφικού αρχείο. Οφείλω να ευχαριστήσω τον πατέρα Εμμανουήλ Βογιατζάκη , ακούραστο εφημέριο της ενορίας  Μοχού , για την άμεση ανταπόκριση στο αίτημα μου  να πάρω σε ψηφιακή μορφή το αρχείο. Μέσα από αυτό το αρχείο των 90 περίπου φωτογραφιών, αποτυπώνονται  σημαντικές στιγμές από την ζωή του αείμνηστου Ισιδώρου, ενώ δεν παύουν να  αποτελούν μια ζωντανή ιστορία του Σπηλίου και των κατοίκων του.   

Ο Μητροπολίτης Λάμπης και Σφακίων Ισίδωρος (κατά κόσμον Μιχαήλ) Ρουσοχατζάκης γεννήθηκε το 1904 στο χωριό Μοχός Ηρακλείου όπου τελείωσε το δημοτικό σχολέιο και  το γυμνάσιο στο Καστέλι Πεδιάδος. Το 1923 πήγε στην μονή Βατοπεδίου στο Άγιο Όρος όπου μετά από τρία χρόνια χειροτονήθηκε διάκονος. Αποφοίτησε από την θεολογική σχολή του πανεπιστημίου Αθηνών το 1938 ενώ είχε χειροτονηθεί πρεσβύτερος ένα χρόνο νωρίτερα. Υπηρέτησε ως στρατιωτικός ιερέας μέχρι το 1956 φθάνοντας μέχρι το βαθμό του ταξίαρχου. Ως στρατιωτικός ιερέας της θρυλικής 5^ης μεραρχίας πήρε μέρος στο αλβανικό μέτωπο 1940-1941.

Μετά την εκδημία του Επισκόπου Λάμπης και Σφακίων Ευμενίου (1956) η Ιερά Επαρχιακή Σύνοδος της εκκλησίας της Κρήτης συνεδρίασε στις 28-5-1956 για την πλήρωση της χηρεύουσας θέσης ,όπου προκρίθηκε από το τριπρόσωπο ο αρχιμανδρίτης Ισίδωρος Ρουσοχατζάκης.

Η χειροτονία έγινε στην εκκλησία του Αγίου Τίτου Ηρακλείου στις 25-8-1956 και η ενθρόνιση στις 23-9-1956 στην έδρα της Ιεράς Επισκοπής Λάμπης και Σφακίων στον καθεδρικό ναό του Αγίου Χαραλάμπους στο Σπήλι.

Ο μακαριστός επίσκοπος μετά την ενθρόνιση του δεν έκανε προγραμματικές δηλώσεις πιστεύοντας ότι όλη η ζωή ενός αρχιερέα πρέπει να είναι «εργασία εντατική, γόνιμος και καρποφόρος». Υποσχέθηκε όμως ότι θα αναλώσει όλες του τις δυνάμεις για την ιστορική αλλά εγκαταλειμμένη επαρχία. Ζήτησε άμεσα την συστράτευση και συνεργασία κλήρου και λαού και έβαλε  στόχο την ενθρόνιση του στις καρδιές του πνευματικού του ποιμνίου.

Στις 17-10-1965 μετά από καρδιακό επεισόδιο εκοιμήθει σε ηλικία 64 ετών.

 

 

Στρατιωτικός ιερέας της 5^ης Μεραρχίας στο Αλβανικό μέτωπο το 1940 με στολή εκστρατείας στο μέσον

 

 

 

 

 

 

Υποδοχή του βασιλιά Παύλου και της Φρειδερίκης στο Σπήλι

Κατάθεση στεφάνου στο Ρέθυμνο με κατεύθυνση το Σπήλι για την ενθρόνιση 23-9-1956

 

 

 

Υποδοχή του Πατριάρχη Αθηναγόρα έξω από το Επισκοπείο στο Σπήλι

Υποδοχή του Πατριάρχη Αθηναγόρα στο κέντρο του Σπηλίου όπου διακρίνονται αρκετοί κάτοικοι

Με τον Πατριάρχη Αθηναγόρα στον καθεδρικό ναό του Αγίου Παύλου. Με το ευαγγέλιο διακρίνεται ο ηγούμενος της Μονής Πρέβελη Νείλος

Με Σπηλιανούς έξω από το επισκοπείο

Λίγο πριν την παρέλαση στο Σπήλι έξω από το κουρείο του Σταμάτη Παπαδάκη – δεξιά ο πρόεδρος της κοινότητας Σ. Καλογρίδης

Με τον αγαπητό του φίλο καθηγητή πανεπιστημίου Κων/νο Καλοκύρη πιθανόν στο Σπήλι

Το επισκοπείο στο Σπήλι λίγο μετά την ανέγερση του

Δράση στην Ιερά Μητρόπολη Λάμπης και Σφακίων

Αμέσως μετά την ενθρόνιση του ο νέος Επίσκοπος μερίμνησε για την οικοδόμηση ενός νέου επισκοπικού μεγάρου. Μέχρι τότε το επισκοπείο βρισκόταν σε ενοικιαζόμενη κατοικία στο Σπήλι η οποία ήταν ανεπαρκής και ακατάλληλη για τον σκοπό τον οποίο έπρεπε να εξυπηρετήσει. Για τα δεδομένα της εποχής το νέο κτίριο αποτελούσε κόσμημα για το Σπήλι. Η υποδομή του τότε επισκοπείου αποτελεί μέχρι και σήμερα την βάση για την δραστηριότητα του νυν Μητροπολίτη κ. Ειρηναίου.

Το επόμενο βασικό μέλημα του μακαριστού Ισιδώρου ήταν η ανέγερση νέου καθεδρικού ναού στην έδρα της επισκοπής στο Σπήλι. Θεώρησε ότι ο ναός του Αγίου Χαραλάμπους ήταν μικρός για την κάλυψη των θρησκευτικών αναγκών των πιστών και έτσι ξεκίνησε ένα μαραθώνιο εύρεσης πόρων. Οι πρωτογενείς πηγές ήταν οι ιερείς της μητρόπολης όπου τους υποχρέωσε να αποδώσουν κάποιο ποσό προσωπικά,  οι ενορίες της μητρόπολης , καθώς και το μοναστήρι Πρέβελη. Δεν έμεινε όμως στα στενά όρια της φτωχής επισκοπικής του επαρχίας αλλά ζήτησε χρήματα και από τις υπόλοιπες επισκοπές της Κρήτης , από την Αγιορείτικη κοινότητα, από το οικουμενικό πατριαρχείο ενώ δεν του γλύτωσε ούτε η βασίλισσα Φρειδερική. Έχει επικρατήσει  να λέγεται και σήμερα από πολλούς , ότι  όποια πόρτα και αν χτύπαγε ήταν πάντα ανοιχτή γι’ αυτόν .Σε επιστολή προς τους υπολοίπους αρχιερείς της Κρήτης γράφει « εξ όλων των επισκοπών Κρήτης μόνο η ημετέρα Ιερά Επισκοπή στερείται των πάντων εδώ στο μικρό αλλά ωραίο χωριουδάκι και προ παντός Επισκοπικού Μεγάρου και Ιερού ευρύχωρου Ναού ως ετούτου κάνω έκκληση όπως συνδράμετε εις την προσπάθειαν ανασυγκροτήσεως της Επισκοπής». Με πολύ αγώνα κατάφερε τελικά να κτίσει τον σημερινό καθεδρικό ναό του Σπηλίου. , ο οποίος είναι  τρίκλιτος ρυθμού βασιλικής, αφιερωμένος στον Απόστολο Παύλο, ενώ στο δεξιό κλίτος τιμάται ο Άγιος Ισίδωρος ο Πηλουσιώτης και στο δεξιό ο Άγιος Νίκων ο Μετανοείτε. Η πρώτη λειτουργία έγινε την Κυριακή των Βαΐων του 1961 και τα εγκαίνια τελέστηκαν στις 20-10-1963.

Το 1956 με εγκύκλιο του προσπάθησε να προστατεύσει τα κειμήλια που βρισκόταν στην Επισκοπική περιφέρεια , διατάζοντας τους εφημέριους του, να μεταφέρουν από τα εξωκλήσια τις φορητές εικόνες στους καθεδρικούς ναούς της ενορίας των και συγχρόνως  απαγόρευσε αυστηρά την εισαγωγή στους ναούς εικόνων μη βυζαντινής τεχνοτροπίας.

Το 1959 ίδρυσε γηροκομείο στην Μονή Πρέβελη διαρρυθμίζοντας κατάλληλα ορισμένα παλιά κτίρια . Το γηροκομείο αυτό λειτούργησε μεταξύ των ετών 1959-1964.

Το 1960 ίδρυσε στην Μονή Πρέβελη σχολή εκκλησιαστικής μουσικής για να καλύψει τις ανάγκες των ενοριών . Η σχολή λειτούργησε μόνο το καλοκαίρι του 1960.

Το 1960  μετέφερε το κοιμητήριο του κάτω Σπηλίου σε άλλη θέση , ενώ στον χώρο του παλιού κοιμητηρίου δημιουργήθηκαν οι προϋποθέσεις για την ανέγερση του κτιρίου του Γυμνασίου Σπηλίου. Ο πρώτος τάφος που μεταφέρθηκε ήταν του αειμνήστου προκατόχου του, Μητροπολίτου Λάμπης και Σφακίων κυρού Ευμενίου Φανουργάκη, για να παρακινηθούν όλοι οι κάτοικοι και να μην επιτρέψει σε κανένα να του αμφισβητήσει, αυτήν του την πρωτοβουλία

Το 1961 διέταξε να συνταχτεί κτηματολόγιο εντός 10 ημερών στο οποίο να εμφανίζεται η ακίνητη περιουσία κάθε ενορίας καθώς και ο αριθμός των δέντρων άνευ γης. Το ίδιο έτος εξασφάλισε χώρο στον οποίο δημιουργήθηκε αργότερα (1965) το γήπεδο Σπηλίου ενώ με μέριμνα του ξεκίνησαν οι διαδικασίες για την ίδρυση του παιδικού σταθμού Σπηλίου που άρχισε να λειτουργεί το 1968.

Το 1962 ίδρυσε σε ιδιόκτητο κτίριο στον περίβολο του ναού του Αγίου Χαραλάμπους την Αγροτική Μεταβατική Οικοκυρική Σχολή στην οποία φοιτούσαν κορίτσια ηλικίας 13-20 ετών . Οι μαθήτριες προερχόταν από φτωχές αγροτικές οικογένειες της περιοχής της Μητρόπολης. Η φοίτηση ήταν τριετής και η δυναμικότητα της σχολής ήταν 30 μαθήτριες εσωτερικές και 10 εξωτερικές.  Τα μαθήματα που διδασκόταν ήταν πρακτικά Οικιακή οικονομία, Μαγειρική , Ζαχαροπλαστική, Υγιεινή, Ραπτική, Κοπτική, Υφαντική, Κέντημα, Γεωπονικά, αλλά και θεωρητικά Θρησκευτικά , Ελληνικά , Ιστορία , Γεωγραφία , Μαθηματικά. Η λειτουργία της σχολής σταμάτησε το 1976 λόγω έλλειψης μαθητριών.

Το 1963 ίδρυσε κοντά στο επισκοπείο Οικοτροφείο Θηλεών, στο οποίο παρείχε στέγη και τροφή στις μαθήτριες του Γυμνασίου, που προερχόταν από την ευρύτερη περιοχή. Ουσιαστικά το συγκεκριμένο ίδρυμα λειτουργούσε υποστηρικτικά στην λειτουργία του Γυμνασίου Σπηλίου. Απέδιδε ιδιαίτερη σπουδαιότητα στην λειτουργία του οικοτροφείου ο μακαριστός Ισίδωρος αφού το αποκαλούσε « δεύτερον ναόν το οικοτροφείον των πτωχών και εγκαταλελειμένων παιδιών της περιοχής του».

Το 1963 το Σπήλι έζησε το εξαιρετικό γεγονός της υποδοχής από τον μακαριστό Ισίδωρο, του Πατριάρχη Αθηναγόρα  στα πλαίσια των εορταστικών εκδηλώσεων του Αγίου Όρους για την συμπλήρωση χιλίων ετών από την ίδρυση της Μονής Μεγίστης Λαύρας.

Ίδρυση Γυμνασίου Σπηλίου

Εδώ θα κάνω μια μικρή ιστορική αναφορά για την ίδρυση του Γυμνασίου Σπηλίου και τη ανέγερση του κτιρίου που ήταν ο διακαής πόθος του μακαριστού Ισιδώρου και  οι πρωτοβουλίες  ανήκαν εξ’ ολοκλήρου σε αυτόν.

Το 1963 πρωτοστάτησε στην ίδρυση του εξαταξίου Γυμνασίου Σπηλίου και η στέγαση έγινε σε διάφορα ιδιωτικά κτίσματα. Αμέσως άρχισε να αναζητεί χώρο για την ανέγερση κατάλληλου κτιρίου.

Ο χώρος που επιλέχθηκε  δεν ήταν άλλος από το χώρο που έμεινε από την μεταφορά του κοιμητηρίου. Παράλληλα αγοράστηκαν και τα γύρω οικόπεδα που ανήκαν, στους: 1) Μαρία Γ. Σαββάκη και 2) Στεφανία Ν. Τζανακάκη , ενώ ένα περίπου στρέμμα  παραχωρήθηκε δωρεάν από τον Ιερέα του χωριού Μενέλαο Σαββάκη και μαζί με τον ήδη υπάρχοντα χώρο του νεκροταφείου, συγκεντρώθηκε οικόπεδο 4.300 τ.μ. περίπου.

Για την αγορά των οικοπέδων χρησιμοποιήθηκαν τα χρήματα που είχαν στείλει από την Αμερική οι Σπηλιανοί μετανάστες Περικλής Γ. Λουλούδης και η σύζυγός του Άννα και ο αδελφός τους Μανέλης Γ. Λουλούδης. Τα χρήματα που είχαν στείλει πριν από μερικά χρόνια για αυτό το σκοπό ανέρχονταν στις 90.000 χιλιάδες δραχμές, ενώ μέχρι να  χρησιμοποιηθούν έγιναν περίπου 100.000 χιλιάδες δραχμές με τους τόκους, όπως προκύπτει με την υπ’ αριθ. 6/1η Ιουλίου 1964 Πράξη της Σχολικής Εφορίας του Σχολείου και έτσι αποτέλεσαν την αρχή για τα πρώτα έξοδα του μεγάλου αυτού έργου. Γι’ αυτές τους τις ενέργειες τα ονόματα τους είναι χαραγμένα σε μαρμάρινη επιγραφή και αποτελούν τους Μεγάλους Ευεργέτες για την ανέγερση του Σχολείου. Επίσης στην ίδια μαρμάρινη επιγραφή υπάρχει και το όνομα του επιβλέποντα το έργο Μηχανικού Άγγελου Γ. Τσαχάκη, ο οποίος προσέφερε δωρεάν τις υπηρεσίες του. Οι εργασίες για την ανέγερση του κτιρίου τελείωσαν το έτος 1966 και το σχολικό έτος 1966-67 εμφανίζεται να λειτουργεί πλήρες και ανεξάρτητο με όλες τις Τάξεις, σαν Μικτό Εξατάξιο Γυμνάσιο Σπηλίου στο καινούριο πλέον κτίριο. Έτσι άρχισε να προσφέρει την πολύτιμη μόρφωση στους μαθητές του τόπου μας, που για κείνη την περίοδο η κάθε τάξη λειτουργούσε με περισσότερα από δυο τμήματα και ο συνολικός αριθμός των μαθητών ξεπερνούσε τους 300, φτάνοντας κάποια σχολικά έτη και τους 350.

 

Αναγνώριση της προσφοράς

Το Σπήλι και οι κάτοικοι δεν λησμόνησαν ποτέ τον άξιο ιεράρχη και τον τίμησαν με διάφορους τρόπους.

Τοποθετήθηκε προτομή του, μπροστά στο μητροπολιτικό μέγαρο από τον σύλλογο των εν Αθήναις Σπηλιανών Δαριβιανών «Η Κεφαλοβρύση».

Διοργανώθηκε από τον νυν Μητροπολίτη Λάμπης και Σφακίων κ. Ειρηναίο φιλολογικό μνημόσυνο στο πνευματικό κέντρο «Άγιος Ραφαήλ» στις 22-12-1996

Ονομάστηκε η κεντρική οδός του Σπηλίου από το κοινοτικό συμβούλιο το 1999 ως «οδός Μητροπολίτου Ισιδώρου».

Δεν τον ξέχασε όμως ούτε η γενέτειρα του ο Μοχός αφού στις  5 -12- 2009 πραγματοποιήθηκαν τα εγκαίνια του εκκλησιαστικού πνευματικού κέντρου της ενορίας και  η αίθουσα εκδηλώσεων ονομάστηκε «αίθουσα Μητροπολίτου Λάμπης και Σφακίων Ισιδώρου Ρουσσοχατζάκη»

Πρέπει να σημειώσω εδώ ότι μέχρι και παιδιά έχουν βαπτιστεί στο Σπήλι και έχουν πάρει το όνομα Ισίδωρος προς τιμήν του.

Ευχαριστίες

Θέλω να ευχαριστήσω άλλη μια φορά τον εφημέριο της ενορίας του Μοχού πατέρα Εμμ. Βογιατζάκη για την παραχώρηση του σημαντικού αυτού αρχείου.

Ένα μεγάλο ευχαριστώ τον Σπηλιανό καθηγητή Θεολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών κύριο Νικόλαο Ξεξάκη για την ευγενική παραχώρηση του ανάτυπου από την εργασία του με τίτλο «Βίος και δράσις του Μητροπολίτου Λάμπης και Σφακίων Ισιδώρου 1904-1968» το οποίο αποτέλεσε την βασική πηγή αυτού του αφιερώματος.

Τα στοιχεία για το Γυμνάσιο Σπηλίου τα πήρα από την εξαιρετική δουλειά του Θεολόγου κ. Σταυριανάκη Κωνσταντίνου, , πρώην Διευθυντή του Γενικού Λυκείου Σπηλίου από τον ιστότοπο http://users.sch.gr/stavrianakis/index.php?option=com_content&id=67&Itemid=56

Κλείνοντας θέλω να συμμεριστώ την αγωνία και την παράκληση του κ Ξεξάκη για την ανάγκη εύρεσης και φύλαξης των αρχείων του αείμνηστου Ισιδώρου τα οποία βρίσκονται διασκορπισμένα στις διάφορες ενορίες.

Από την πλευρά μου ως ελάχιστο δείγμα σεβασμού προς τον αοίδιμο ποιμενάρχη θα παραδώσω το αρχείο ψηφιοποιημένο στην Μητρόπολη Λάμπης και Σφακίων και σε όλους τους πολιτιστικούς φορείς του Σπηλίου .

Άρθρο δημοσιευμένο στην εφημερίδα <<ΡΕΘΕΜΝΟΣ 3-9-2011>> Λουλούδης Ηλίας